نكاتی درباره تغذیه دیابت نوع 1

تغذیه درمانی در كنترل دیابت مهم ترین نقش را ایفا می كند. هدف از تغذیه درمانی در دیابت، حفظ مقدار قند خون در محدوده طبیعی، بهبود سطح چربی های خون، كاهش فشار خون، درمان و جلوگیری از عوارض دیابت همچون بیماری های قلبی عروقی، رتینوپاتی(بیماری چشمی)، نفروپاتی(بیماری کلیوی) و نیز برآوردن نیازهای تغذیه ای فرد است.

در دیابت وابسته به انسولین یا نوع 1، غذا باید در زمان معین و مطابق با اثر انسولین تزریقی خورده شود. زمان اوج اثر انسولین، با زمان بالا رفتن قند خون بعد از غذا، باید هم زمان شود.

جدول زیر مدت زمان و میزان تبدیل مواد غذایی مختلف به قند را نشان می دهد.

نوع غذا	درصد تبدیل به گلوكز	زمان تبدیل
كربوهیدرات ساده	100 درصد	30-15 دقیقه
كربوهیدرات كمپلكس	100- 90 درصد	90-30 دقیقه
پروتئین	58 درصد	4-3 ساعت
چربی	30-10درصد	چندین ساعت

- برای جلوگیری از بروزهیپوگلیسمی(کاهش قند خون) از حذف وعده‌های غذایی باید پرهیز شود.

- هدف این است كه قند خون ناشتا بین 180-120 میلی گرم در دسی لیتر و موقع خواب 140-100 میلی گرم در دسی لیتر حفظ شود.

- برای افرادی كه انسولین دریافت می كنند، جلوگیری از افزایش وزن، مسئله ی مهمی است. انسولین درمانی امكان اضافه وزن را افزایش می دهد. انجام فعالیت فیزیكی منظم، بهترین راه برای جلوگیری از افزایش وزن ناشی از مصرف انسولین است.

- برای صرف میان وعده هایی كه در برنامه غذایی در نظر گرفته نشده اند، هم احتیاج به تزریق انسولین است.

- برای جلوگیری از هیپوگلیسمی، توزیع كالری در طول روز اهمیت دارد. یك الگوی رایج این است كه 20درصد كل كالری روزانه به صبحانه، 35 درصد به ناهار،30 درصد به شام و 15 درصد به وعده ی آخر شب اختصاص داده شود. وعده ی قبل از خواب، برای جلوگیری از هیپوگلیسمی در هنگام خواب توصیه می شود.

- با این وجود ممكن است برای هر فرد و هر سبک زندگی، توزیع متفاوتی از كالری انجام شود. در مورد توزیع كربوهیدرات ها، بهتر است در هر وعده غذایی 5-2 واحد كربوهیدرات (حدود 60 گرم) مصرف شود.

در دیابت نوع 2، محدودیت كالری و كاهش وزن به حد متوسط (به میزان9-5/4کیلو گرم) باعث كنترل قند خون، كاهش مقاومت به انسولین، بهبود کاهش چربی خون و كاهش فشارخون می شود، حتی اگر فرد به وزن نرمال نرسیده باشد. این كاهش وزن وقتی بیشترین اثر و فایده را دارد كه بلافاصله بعد از تشخیص دیابت نوع 2 اعمال شود، یعنی وقتی كه ترشح انسولین هنوز به حد كافی صورت می گیرد.

محدودیت كالری، بیشتر و سریع تر از كاهش وزن، قند خون را در افراد دیابتی كنترل می كند. یعنی مسئله ی كالری در دیابت نوع 2، مهم تر از مسئله ی وزن است. این محدودیت باید طوری باشد كه فرد 500-250 كالری كمتر از دریافت روزانه ی خود، دریافت كند.

در كل برای افرادی كه وزن نرمال و فعالیت متوسط دارند، 30 کیلو کالری به ازای كیلوگرم وزن در روز، برای افراد كم فعالیت كه هدف كاهش وزن دارند 25 کیلو کالری به ازای کیلوگرم زن در روز و به منظور افزایش وزن 35 کیلو کالری به ازای کیلوگرم وزن بدن، انرژی توصیه می شود.

مكمل ویتامین- مینرال به طور روتین در افراد دیابتی تجویز نمی شود. به نظر می رسد تنها در افرادی كه كمبود تغذیه ای دارند و نیز در مواردی همچون حاملگی و شیردهی، مصرف رژیم های بسیار كم كالری، گیاه خواری، سالمندی، گلیكوزوری(دفع گلوکز از ادرار) و نیز در بیمارانی كه تحت درمان بالینی شدید هستند، مكمل ها جواب می دهند.

- كروم عنصری است كه از آن به عنوان ( فاكتور تحمل گلوكز ) یاد می شود و روی عملكرد انسولین تأثیر می گذارد. در حیوانات آزمایشگاهی كمبود كروم باعث افزایش قند، كلسترول و تری گلیسیرید خون می شود. با این وجود، مصرف مكمل كروم در بهبود سطح قند و چربی خون در افراد دیابتی از نظر علمی هنوز مورد تایید نیست و در دست مطالعه است و به نظر می رسد كه بسته به درجه ی كمبود كروم و مقدار تحمل گلوكز، پاسخ افراد دیابتی به مكمل كروم متفاوت باشد. تجویز مكمل كروم فقط در صورت وجود علائم كمبود این عنصر، توصیه می شود.

- در افرادی كه قند خون در آنها كنترل نمی شود و یا آنهایی كه دیورتیك(داروی ادرار آور) دریافت می‌ كنند، مكمل منیزیوم مفید است. كمبود منیزیوم باعث كاهش حساسیت به انسولین می شود. منیزیوم كوفاكتور بسیاری از واكنش های گلیكولیتیك است.

- از آنجایی كه ویتامین C و گلوكز در جذب با هم رقابت می كنند، افزایش سطح ویتامین C پلاسما می ‌تواند با كاهش جذب گلوكز همراه باشد. بعضی محققین مصرف 600-200 میلی گرم ویتامین C و 100IU ویتامین E (به عنوان آنتی اكسیدان) را توصیه می كنند. در افرادی كه نوروپاتی (اختلالات‌ عصبی‌) خفیف تا متوسط دارند، دوز فارماكولوژیك ویتامین E باعث بهبود هدایت عصبی می شود.

- مصرف سیر در مقادیر زیاد به نظر می رسد باعث كاهش قند و چربی خون در افراد دیابتی می شود.

- دیده شده كه سلنیوم خطر بیماری های قلبی عروقی و پرفشاری خون را می ‌كاهد.

- پتاسیم اغلب باعث كاهش فشارخون می شود و دیده شده كه كمبود پتاسیم عدم تحمل گلوكز را وخیم تر می كند.

- وانادیوم در یك سری مطالعات دیده شده كه در افراد دیابتی حساسیت به انسولین را افزایش داده و نیاز به انسولین را كاهش می دهد.

گیتی بهدادی پور- کارشناس تغذیه